Gửi Người Dưới Mộ, bài thơ tự do dài, nổi tiếng, của Đinh Hùng, được phổ nhạc nguyên tác (version của tôi viết nhạc có khác vài chỗ so với bài viết dưới đây với 2 câu 6/8 sau chuyển xuống dưới cùng và được lập lại khi thành những câu kếtTa đi, lạc xứ thần tiênHồn trùng dương hiện bóng thuyền U Minh.)Mời nghe/xem Gửi Người Dưới Mộ (thơ Đinh Hùng, nhạc Phạm Anh Dũng) Lê Bảo đàn hát (Tôi chưa gặp Lê Bảo, chỉ biết qua internet khi một bạn gửi cho tôi xem video này và trong đó Lê Bảo có giới thiệu nhầm lẫn tác giả là Phan Anh Dũng. Về sau, Lê Bảo có email xin lỗi):
Đinh Hùng (Tạ Tỵ vẽ)
“Trời cuối thu rồi - Em ở đâu?Nằm bên đất lạnh chắc em sầu?Thu ơi! Đánh thức hồn ma dậyTa muốn vào thăm nấm mộ sâu.Em mộng về đâu?Em mất về đâu?Từng đêm tôi nguyện, tôi cầuĐấy màu hương khói là màu mắt xưa.Em đã về chưa?Em sắp về chưa?Trăng sao tắt, ngọn đèn mờTa nằm rỏ lệ đọc thơ gọi hồn.Em hãy cười lên vang cõi âmKhi trăng thu lạnh bước đi thầmNhững hồn phiêu bạt bao năm trướcNay đã vào chung một chỗ nằm.Cười lên em!Khóc lên em!Đâu trăng tình sửNép áo trần duyên?Gót sen tố nữXôn xao đêm huyềnTa đi, lạc xứ thần tiênHồn trùng dương hiện bóng thuyền U Minh.Ta gởi bài thơ anh linhHỏi người trong mộ có rùng mình?Nắm xương khô lạnh còn ân ái?Bộ ngực bi thương vẫn rợn tình?Hỡi hồn tuyết trinh!Hỡi người tuyết trinh!Mê em, ta thoát thân hìnhNhập hồn cây cỏ, đa tình mỗi đêm.Em có vui thêm?Em có buồn thêm?Ngồi bên cửa mộKể cho ta biết nỗi niềm.Thần chết cười trong bộ ngực điênTa nghe em thở tiếng ưu phiềnNỗi lòng xưa dậy tan thanh vắngHơi đất mê người - Trăng hiện lên.”
(Gửi người dưới mộ - Mê hồn ca - Đinh Hùng)
Bài thơ trên của Đinh Hùng chứa đầy u sầu, thương nhớ, đưa chúng ta vào một thế giới liêu trai ma quái, nhưng thấm đẫm tình yêu. Yêu thương nhau sâu đậm, khi phải chia xa vì cái chết ai cũng thốt lên tiếng nấc đau thương tận đáy lòng. Cuộc đời Đinh Hùng đã bị chứng kiến và ám ảnh bởi cái chết. Cái chết của những người thân trong gia đình, cái chết của người yêu. Nỗi đau sâu đậm chất ngất trời mây đã được Đinh Hùng thể hiện trong thơ. Đọc xong bài thơ “Gửi người dưới mộ” của Đinh Hùng, chúng ta đều cảm thấy rờn rợn trong hồn.Đinh Hùng sinh ngày 3 tháng 7 năm 1920 tại làng Phương Dực, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây. Ông là bạn thân của nhà văn Thạch Lam. Và nhà thơ Vũ Hoàng Chương là anh rể của ông. Từ tuổi đôi mươi Đinh Hùng đã bắt đầu sáng tác thơ, văn và có thơ được đăng trên Hà Nội Tân Văn của Vũ Ngọc Phan, Giai phẩm đời nay của Tự Lực Văn Đoàn. Trong sáng tác, Đinh Hùng còn ký các bút danh Hoài Điệp Thứ Lang, Thần Đăng. Năm 1943, Đinh Hùng xuất bản tập văn xuôi “Đám ma tôi”. Ông được nhà thơ Thế Lữ khuyến khích, bắt đầu nổi tiếng trên thi đàn với bài thơ “Kỳ nữ”.Năm 1944, Đinh Hùng cùng với các nhà thơ: Trần Dần, Vũ Hoàng Địch, Trần Mai Châu chủ trương thực hiện giai phẩm Dạ Đài. Những người thực hiện và phát hành giai phẩm Dạ Đài với “bản tuyên ngôn tượng trưng”. Đây là một tuyên ngôn nghệ thuật được người đương thời chú ý. Đinh Hùng, Trần Dần, Vũ Hoàng Địch, Trần Mai Châu… tự nhận mình là thi sĩ tượng trưng và tuyên bố: “Chúng tôi sẽ nối lại nghiệp dĩ của Baudelaire, tâm sự của Nguyễn Du - sự nổi loạn và ra đi của Rimbaud - nỗi cô đơn của những nhà thơ lãng mạn. Chúng tôi sẽ vén cao bức màn nhân ảnh, viết lên quỹ đạo của trăng sao - đường về trên cõi chết… Thi sĩ tượng trưng chúng tôi sẽ nói lên và chỉ nói lên bằng hình tượng, thứ ngôn ngữ tân kỳ, ngôn ngữ của thế giới yêu ma, của những thế giới thần nhân mà cũng là thế giới âu sầu đây nữa. Bằng hình tượng, chúng tôi sẽ kể lại những câu chuyện xa xưa người ta kể cho chúng tôi nghe dưới ngọn đèn. Chúng tôi sẽ tìm hiểu linh hồn của những ca dao, tục ngữ. Chúng tôi sẽ tượng trưng hóa cái sức rung động của trẻ em trước chuyện cổ tích hoang đường và sức rung động của gã nông phu trước những bản đồng dao thuần phác…”.Với ý tưởng của tuyên ngôn ấy, năm 1954, Đinh Hùng cho ra đời tập thơ “Mê hồn ca”.“Mê hồn ca” xuất hiện trên thi đàn giữa thời loạn ly, đất nước chia đôi nên việc phát hành có phần hạn chế. Tuy vậy, ai đã đọc “Mê hồn ca” cũng đều bị cuốn hút, ám ảnh bởi hình ảnh ma mị liêu trai, ám ảnh bởi sự sống đầy mộng mị của trần gian và chốn âm cảnh. Và, cảm phục trí tưởng tượng bay bổng đầy sáng tạo của Đình Hùng:
“Lòng đã khác ta trở về đô thịBỏ thiên nhiên huyền bí của ta xưaBóng ta đi trùm khắp lối hoang sơVà chân bước nghe chuyển rung đồi suốiLá cỏ sắc vương đầy trên tóc rốiTa khoác vai manh áo đẫm hương rừngRồi ta đi khí núi bốc trên lưngMắt hung ác và hình dung cổ quáiTrông thấy ta cả cõi đời kinh hãiDòng sông con nép cạnh núi biên thùyĐường châu thành quằn quại dưới chân điXao động hết loài cỏ hoa đồng nộiNgười và vật nhìn ta không dám nóiChân lảng xa, từng cặp mắt e dèTa ngẩn ngơ nhìn theo bóng ngựa xeNhìn theo mãi đến khi đời lánh cảVà ta thấy hiện nguyên hình sơn dã…”.
(Trích Bài ca man rợ - Đinh Hùng)
Năm 1954, Đinh Hùng vào sống ở Sài Gòn. 1955, ông công tác và là cột trụ của mục Tao Đàn của Đài phát thanh Sài Gòn. Năm 1961, Đinh Hùng xuất bản tập thơ “Đường vào tình sử”. Đến năm 1962, với “Đường vào tình sử” Đinh Hùng đạt giải thưởng thi ca miền Nam. Thế Phong, nhà thơ, nhà văn, nhà biên luận đã nhận định: “Đinh Hùng làm vinh dự cho giải, giải thơ không tạo vinh dự cho Đinh Hùng”.“Đường vào tình sử” đánh dấu một hướng mới trong sáng tác thơ ca của Đinh Hùng. “Mê hồn ca” là câu chuyện thơ đầy mộng mị, ma quái, bí hiểm như truyện Bồ Tùng Linh, còn “Đường vào tình sử” đời hơn, thực hơn - là những bài thơ tình đẹp, đưa chúng ta vào một thế giới tình yêu đầy hương sắc. Đinh Hùng đã viết những câu thơ đẹp rung động con tim của bao người:
“Chưa gặp em tôi vẫn nghĩ rằngCó nàng thiếu nữ đẹp như trăngMắt xanh lả bóng dừa hoang dạiThăm thẳm nhìn tôi, không nói năng.Bài thơ hạnh ngộ đã trao tayÔi mộng nào hơn giấc mộng này?Mùi phấn em thơm mùa hạ cũNửa như hoài vọng, nửa như say.Em đến như mây, chẳng đợi kỳHương ngàn gió núi, động hàng miTâm tư khép mở đôi tà áoHò hẹn lâu rồi - Em nói đi.Em muốn đôi ta mộng chốn nào?Ước nguyền đã có gác trăng saoChuyên tâm tình dưới hoa thiên lýCòn lối bâng khuâng: Ngõ trúc đào.Em chẳng tìm đâu cũng sẵn thơNắng trong hoa, với gió bên hồĐành rằng em đấy, khi tình tựTa sẽ đi về những cánh xưa.Rồi buồn ưu sầu, em với tôiNhìn nhau cũng đủ lãng quên đờiVai kề một mái thơ phong nguyệtHạnh phúc xa xa mỉm miệng cười.”
(Tự tình dưới hoa - Đinh Hùng)
Bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Đình Chương phổ nhạc mang tên “Mộng dưới hoa” làm đắm say bao người yêu thơ, yêu nhạc.Đinh Hùng đã từ giã cõi đời vào ngày 24/8/1967 tại Sài Gòn vì bệnh ung thư.Cùng với thơ, Đinh Hùng còn viết tiểu thuyết dã sử. Tác phẩm đã xuất bản: Cô gái gò Ôn Khâu, Người đao phủ thành Đại La. Trước khi qua đời, Đinh Hùng đã hoàn thành nhiều tác phẩm nhưng chưa kịp xuất bản, gồm có: Tiếng ca bộ lạc (Thơ), Tiếng ca đầu súng (Ký), Dạ lan hương (Văn xuôi), Sứ giả (Tùy bút), Vần điệu giao tình (Cảo luận). Về kịch thơ có: Cánh tay hào kiệt, Phan Thanh Giản, Lạc lối trần gian.Đinh Hùng là một con người tài hoa trong cuộc sống và văn chương. Rất tiếc tuổi thọ của ông thật ngắn ngủi. Nhưng, tác phẩm thơ của ông sẽ sống mãi với thời gian.
Lê Ngọc Trác
Trích: Thi nhân - Thi ca & Cảm nhận
