Mỡ là thành phần không thể thiếu của cơ thể, trong đó, mỡ trắng chiếm tỷ trọng lớn và ảnh hưởng nhiều nhất đến sức khỏe. Hãy cùng tìm hiểu về cấu tạo, chức năng, lợi ích và tác hại của mô mỡ trắng qua chia sẻ của chuyên viên Dinh dưỡng - Tiết chế Hoàng Đào Ngọc Lan, Trung tâm Giảm cân Tâm Anh.
Mỡ trắng là gì?
Mỡ trắng (white fat) là một trong hai mô mỡ chính có ở khắp cơ thể. Lớp mỡ trắng có chức năng chính lưu trữ năng lượng, cách nhiệt và làm lớp đệm xung quanh các cơ quan mềm như nội tạng. Ngoài ra, mỡ trắng cũng tiết hormone giúp điều chỉnh cân bằng năng lượng, cảm giác no - đói, trao đổi chất và phản ứng viêm trong cơ thể.
Mô mỡ chính còn lại là mỡ nâu. Mô mỡ nâu chủ yếu tập trung ở phần lưng, vai, xương sống, khối lượng mỡ nâu nhiều nhất ở trẻ sơ sinh và giảm dần theo tuổi tác. Mỡ nâu có chức năng chính tạo nhiệt, giữ ấm cơ thể. Ngoài ra, còn 1 loại mỡ màu be, nằm rải rác ở những vùng có mỡ nâu và mỡ trắng và sở hữu đặc điểm của 2 dạng mỡ này.
Giải phẫu học cấu tạo mỡ trắng
1. Cấu tạo tế bào mỡ trắng
Tế bào mỡ trắng được cấu tạo đơn giản gồm nhân tế bào, triglyceride (acid béo và glycerol) hay chất béo và màng tế bào. Triglyceride là năng lượng dư thừa được tích trữ trong cơ thể. Khi calo nạp vào không đủ cho cơ thể sử dụng, triglyceride có thể được chuyển hóa thành năng lượng, dẫn đến giảm mỡ, giảm cân.
2. Đặc điểm và kích thước tế bào mỡ trắng trưởng thành
Tế bào mỡ trắng (white adipose tissue) có kích thước dao động từ 25-200 µm (micromet), kích thước tế bào mỡ sẽ thay đổi dựa trên lượng chất béo (triglyceride) tích lũy trong tế bào. Kích thước tế bào mỡ này có thể tăng gấp 20 lần so với kích thước ban đầu tùy theo lượng chất béo được tích lũy.
3. Mỡ trắng được tìm thấy ở đâu?
Mỡ trắng có thể được tìm thấy ở hầu hết vị trí trong cơ thể, đặc biệt nhiều ở vùng bụng, đùi, bắp tay, mông… Mỡ trắng có thể ở dạng mỡ dưới da, mỡ nội tạng và mỡ tủy xương.. Tùy thuộc vào những yếu tố như giới tính, độ tuổi, di truyền, hormone… mà tỷ lệ mỡ ở các vùng trên cơ thể có thể khác nhau. Ví dụ, hormone estrogen ở nữ giới làm tăng khả năng tích lũy mỡ ở vùng dưới cơ thể (thân hình quả lê), khi hormone estrogen suy giảm (như phụ nữ mãn kinh), mỡ có xu hướng tích lũy nhiều hơn ở vùng bụng (thân hình quả táo).
4. Tỷ lệ lượng mô mỡ trắng trung bình ở người
Trong cơ thể trung bình có 10-30 tỷ tế bào mỡ trắng [1]. Khối lượng mỡ trắng trong cơ thể thường chiếm 93%-97% tổng lượng mỡ trên cơ thể. Do đó, khi giảm cân, lượng mỡ cần giảm chủ yếu là mỡ trắng.
Tác dụng của lớp mô mỡ trắng
Lớp mỡ trắng trong cơ thể có những tác dụng sau:
- Dự trữ năng lượng dư thừa dưới dạng chất béo.
- Giải phóng chất béo thành năng lượng khi cơ thể cần.
- Đóng vai trò như “lớp đệm” giúp hạn chế va đập và bảo vệ các cơ quan bên trong cơ thể.
- Điều chỉnh cảm giác đói - no bằng hormone leptin. Leptin có chức năng làm giảm cảm giác đói qua các tác động lên vùng dưới đồi ở não.
- Duy trì độ nhạy insulin của cơ thể, điều hòa cholesterol và glucose.
- Tham gia chuyển hóa hormone sinh dục.
- Củng cố hệ miễn dịch.
- Đóng vai trò như lớp cách nhiệt và liên kết các mô da với xương.
Những biến chứng nguy hiểm của mỡ trắng
Việc dư thừa mỡ, đặc biệt ở người thừa cân béo phì, có thể gây ra nhiều ảnh biến chứng nguy hiểm như:
- Tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2.
- Tăng mỡ máu, mỡ nội tạng, hội chứng rối loạn chuyển hóa.
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh như gan nhiễm mỡ, bệnh tim mạch, đột quỵ…
- Rối loạn nội tiết như kinh nguyệt không đều ở nữ giới, gây yếu sinh lý và giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới.
- Liên quan đến 1 số bệnh ung thư như ung thư vú, dạ dày, đại trực tràng, tuyến giáp…
Mô mỡ có vai trò quan trọng trong cơ thể, việc thiếu hụt hay dư thừa mỡ trắng đều có thể gây hại cho sức khỏe.
Làm sao để giảm mỡ trắng?
Cách tốt nhất để giảm mỡ trắng là có chế độ ăn uống tiết chế, khoa học, thường xuyên vận động thể chất và giữ lối sống lành mạnh. Dưới đây là 1 số cách có thể làm giảm mỡ cơ thể:
- Không nạp calo nhiều hơn mức cơ thể cần dùng.
- Hạn chế ăn các thực phẩm chứa nhiều đường, carb tinh luyện, dầu mỡ vì dễ gây dư thừa năng lượng.
- Ăn nhiều chất xơ giúp cơ thể hạn chế hấp thụ đường trong quá trình tiêu hóa, duy trì cảm giác no lâu hơn.
- Thường xuyên vận động, tập luyện thể dục, thể thao để tăng cường trao đổi chất, xây dựng cơ bắp, sức khỏe. Khối lượng cơ bắp càng cao, cơ thể càng tiêu thụ nhiều năng lượng, giúp giảm khả năng tích mỡ.
- Ngủ đủ giấc để duy trì trao đổi chất và điều hòa nội tiết.
- Uống nhiều nước để tăng cảm giác no, hỗ trợ quá trình trao đổi chất hiệu quả hơn.
- Tránh căng thẳng, do khi căng thẳng, cơ thể tiết nhiều hormone cortisol, gây cảm giác thèm ăn và tích mỡ.
Nếu cảm thấy việc giảm mỡ tại nhà quá khó khăn, bạn có thể tìm đến các cơ sở y tế chuyên điều trị giảm cân, giảm mỡ như Trung tâm Giảm cân Tâm Anh. Tại trung tâm, khách hàng được điều trị đa mô thức bằng nhiều phương pháp như dinh dưỡng, vận động, tâm lý trị liệu, thuốc, thiết bị công nghệ cao, can thiệp ngoại khoa… Phác đồ trị liệu sẽ được cá thể hóa, phù hợp với các đặc điểm cụ thể của mỗi khách hàng như cân nặng, thể trạng, công việc, thời gian biểu… để việc điều trị dễ dàng, an toàn và hiệu quả nhất.
Câu hỏi thường gặp
1. Mỡ trắng có nguy hiểm không?
Nếu mỡ trắng ở mức bình thường sẽ không gây nguy hiểm đến sức khỏe. Dưới đây tỷ lệ mỡ an toàn dựa trên giới tính và độ tuổi [2]:
- Nam giới:
- 20-29 tuổi: 8%-18,6%.
- 30-39 tuổi: 8%-21,3%.
- 40-49 tuổi: 8%-23,4%.
- 50-59 tuổi: 8%-24,6%.
- 60-69 tuổi: 8%-25,2%.
- Nữ giới:
- 20-29 tuổi: 14%-22,7%.
- 30-39 tuổi: 14%-24,6%.
- 40-49 tuổi: 14%-27,6%.
- 50-59 tuổi: 14%-30,4%.
- 60-69 tuổi: 14%-31,3%.
Lưu ý, trên đây là tỷ lệ mỡ trên tổng khối lượng cơ thể, bao gồm cả mỡ trắng, nâu và be. Tuy nhiên, mỡ nâu và be thường chiếm khối lượng không đáng kể trên tổng lượng mỡ.
2. Có cách nào để chuyển mỡ trắng thành mỡ nâu không?
Hiện các nghiên cứu chuyển đổi mỡ trắng thành mỡ nâu vẫn đang được nghiên cứu. Tuy nhiên, có 1 số cách khiến cơ thể thay đổi mỡ trắng thành mỡ nâu hoặc mỡ be như:
- Thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ thấp, ví dụ tắm nước lạnh.
- Bổ sung chất sắt hoặc acid ursolic (có trong các loại trái cây như táo) trong chế độ ăn.
- Tập thể dục để tăng hormone irisin trong máu để tạo ra mỡ be.
3. Sự khác nhau giữa mỡ trắng và mỡ nâu là gì?
Dưới đây là 1 số điểm khác nhau giữa mỡ nâu và mỡ trắng:
- Mỡ trắng chiếm tỷ lệ lớn, từ 93%-97% tổng trọng lượng mỡ cơ thể, mỡ nâu chỉ chiếm 3%-7%.
- Mô mỡ trắng có nhiều chức năng như dự trữ - giải phóng năng lượng, cách nhiệt, điều tiết hormone… trong khi chức năng chính của mỡ nâu là phát nhiệt để giữ ấm cơ thể.
- Tỷ lệ mỡ nâu thường cao hơn ở trẻ sơ sinh, có tác dụng chống lại việc hạ thân nhiệt và dần ít đi khi trưởng thành.
- Mỡ trắng là nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe.
- Việc giảm cân, giảm mỡ thường chú trọng đến tế bào mỡ trắng, do tỷ lệ mỡ nâu ít và không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.
Trên đây là những thông tin về cấu tạo, chức năng, lợi ích cũng như tác hại của mỡ trắng trong cơ thể. Mỡ trắng là thành phần quan trọng, không thể thiếu của cơ thể, tuy nhiên, việc tích quá nhiều mỡ trắng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm. Mỡ trắng cũng là mục tiêu cần nhắm đến khi muốn giảm cân, giảm mỡ an toàn.
